Yahudilik, köklü bir inanç sistemi olarak binlerce yıllık kutsal metinlere dayanan bir dindir. Yahudilerin kutsal kitapları yalnızca dini değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel yaşamlarını da şekillendiren temel kaynaklardır. Peki Yahudilerin kutsal kitapları nelerdir? Bu sorunun cevabı, kutsal metinlerin içeriği, yapısı ve kullanım şekilleriyle birlikte incelendiğinde daha net anlaşılır.

Tanah: Yahudiliğin Ana Kutsal Metni

Yahudi kutsal kitaplarının en temel kaynağı Tanah'tır. Yahudiliğin ana kutsal metni olan Tanah, İbrani yazılarının resmi koleksiyonudur ve Yahudi inancının merkezinde yer alır. Tanah, üç ana bölümden oluşur ve bu üçlü yapıdan dolayı bazen İbranice İncil veya Yahudi Tevratı olarak da anılır. Bu üç bölüm Torah (Tevrat/Yasa), Nevi'im (Peygamberler) ve Ketuvim (Yazılar) olarak adlandırılır ve "TaNaKh" kısaltması bu üç bölümün baş harflerinden oluşmaktadır. Torah, Yaratılış'tan başlayarak Musa'nın ölümüne kadar olan beş kitabı içerir ve Yahudi kanunlarının temelini oluşturur. Tanah, aynı zamanda Hristiyanlıkta Eski Ahit olarak bilinen metinlerle büyük ölçüde örtüşür, ancak düzenleniş biçimi ve yorumlanış tarzı farklıdır. Yahudi geleneğinde Tanah, hem yazılı hem de sözlü Torah'ın anlaşılması için vazgeçilmez bir kaynaktır ve binlerce yıldır Yahudi halkının kimliğini ve kültürünü şekillendirmeye devam etmektedir.

Tanah’ın Bölümleri:

Tora (Tevrat):

• En kutsal ve temel bölümdür.
• Beş kitaptan oluşur: Bereşit (Yaratılış), Şemot (Çıkış), Vayikra (Levililer), Bamidbar (Sayılar), Devarim (Tesniye)
• Musa Peygamber'e vahyedildiğine inanılır.
• Yahudi dini hukukunun ve inancının temelini oluşturur.

Nevi'im (Peygamberler):

• İsrailoğullarının tarihsel sürecindeki peygamberlerin hayatları, öğretileri ve halkla ilişkilerini içerir.
• İki alt bölüme ayrılır: Erken Peygamberler (Yeşu, Hakimler, Samuel, Krallar) ve Geç Peygamberler (Yeşaya, Yeremya, Hezekiel, On İki Küçük Peygamber)

Ketuvim (Yazılar):

• Çeşitli türlerde edebi metinleri, şiirleri, hikmet yazılarını ve tarihsel olayları kapsar.
• Mezmurlar (Tehillim), Süleyman’ın Meselleri (Mişle), Eyüp Kitabı (Iyov), Ruth, Ester, Ezra, Daniel, gibi kitapları içerir.

Talmud: Sözlü Geleneklerin Yazıya Dökülmüş Hâli

Yahudi geleneğinin temel taşlarından biri olan Talmud, yüzyıllar boyunca aktarılan sözlü öğretilerin yazıya geçirilmiş halidir. Tanah'tan sonra Yahudi dini literatüründe en önemli kaynak Talmud'dur. Talmud, Tanah'ta geçen yasaların nasıl uygulanacağına dair açıklamaları ve tartışmaları içerir. Mişna ve Gemara olmak üzere iki ana bölümden oluşan bu eser, rabbilerin tartışmalarını, yorumlarını ve kararlarını detaylı olarak sunar. Babil ve Yeruşalim (Kudüs) Talmudu olarak iki farklı versiyonu bulunan bu koleksiyon, Yahudi hukukunun (Halakha) temelini oluşturur ve günlük yaşamdan dini ritüellere kadar pek çok konuda yol gösterici nitelik taşır. 

Talmud’un Yapısı:

Mișna:

• Yahudi sözlü geleneğinin ilk yazılı hâlidir.
• M.S. 200 civarında Yehuda Hanasi tarafından derlenmiştir.
• Halaha (dini hukuk) kurallarını sistematik şekilde açıklar.

Gemara:

• Mișna üzerine yapılan yorumlar, tartışmalar ve ek açıklamalardır.
• İki versiyonu vardır: Babil Talmudu ve Kudüs Talmudu
• Babil Talmudu, daha kapsamlı olduğu için daha yaygın kabul görür.

Diğer Yahudi Kutsal Metinleri ve Dualar

Tanah, Talmud ve Midraş dışında Yahudilikte önemli görülen başka metinler de vardır:

Siddur (Dualar Kitabı):

• Günlük, haftalık ve bayram dualarını içerir.
• Sinagog ibadetlerinde ve bireysel dua zamanlarında kullanılır.

Zohar:

• Kabala'nın (Yahudi mistisizmi) temel metnidir.
• Evrenin yaratılışı, Tanrı’nın sıfatları ve ruhsal gerçeklikler üzerine ezoterik yorumlar sunar.

Yahudilikte En Kutsal Kitap Hangisidir?

En kutsal kitap Tevrattır. Yahudilikte en önemli dini metin olan Tevrat, beş kitaptan oluşan Tora olarak da bilinir. Tanrı'nın Musa'ya vahyettiğine inanılır ve sinagoglarda her hafta okunur. Yahudiler için bu kutsal metin, dini yasaları ve öğretileri içerir.

Talmud ve Tanah Farkı Nedir?

Tanah, yazılı kutsal metinlerdir; Talmud ise bu metinlerin yorumlandığı sözlü geleneklerin yazıya geçirilmiş hâlidir. Yahudi kutsal literatüründe önemli bir fark bulunmaktadır. Tanah, Tevrat (Tora), Neviim ve Ketuvim bölümlerinden oluşan yazılı ana metinleri içerirken, Talmud ise rabbilerin Tanah üzerine yaptıkları tartışmaları, yorumları ve hukuki kararları içeren kapsamlı bir koleksiyondur. Talmud, Mişna ve Gemara olmak üzere iki ana bölümden oluşur ve Yahudi yaşamının pratik yönlerine rehberlik eden kuralları detaylandırır. 

Zohar Herkes Tarafından Okunabilir mi?

Zohar, kabalistik bir metindir ve genellikle belirli düzeyde dini eğitim almış kişilerce okunur. Yahudi mistisizminin temel taşlarından biri olarak kabul edilir ve içerdiği derin sembolik dil herkesin kolayca anlayabileceği bir yapıda değildir. Zohar'ın karmaşık yapısı ve metaforik anlatımı, okuyucunun Tevrat ve Talmud konusunda güçlü bir altyapıya sahip olmasını gerektirir. Geleneksel olarak sadece 40 yaşını doldurmuş, evli ve Yahudi dini eğitiminde belirli bir seviyeye ulaşmış erkeklerin okuması tavsiye edilmiştir.

Kuran'da Hz. Adem ve Havva Hangi Ayette Geçiyor?

Evlilik Kader Midir?

Kur'an-ı Kerim'deki Secde Ayetleri