Zülkarneyn kimdir? Kendisi gerçekten bir peygamber miydi? Hz. Zülkarneyn (a.s.) hangi tarihsel dönemde yaşamıştır? Zülkarneyn'in (a.s.) belirgin nitelikleri nelerdir? Doğu ve batı seyahatlerini gerçekleştirmesinin ardındaki sebep neydi? Kur'an'daki Zülkarneyn Aleyhisselam anlatısında hangi olaylar aktarılmaktadır? Zülkarneyn'in (a.s.) son sözleri ve vasiyeti ne içeriyordu? Tevhid inancını doğudan batıya taşıyan Zülkarneyn'in (a.s.) yaşam hikayesi, gösterdiği olağanüstü olaylar ve anlatısı hakkında bilgiler.
Zülkarneyn, "iki asır sahibi" anlamına gelmektedir. Kur'an-ı Kerim'de bahsedilen bu önemli figür hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır. Hz. Zülkarneyn'in (a.s.) peygamber mi yoksa veli mi olduğu konusunda farklı görüşler mevcuttur. Tarihî kaynaklara göre Hz. Zülkarneyn (a.s.) İbrahim Aleyhisselam döneminde yaşamıştır. Onunla birlikte hacca gitmiş ve duasını almıştır. Adil bir hükümdar olan Zülkarneyn, büyük bir imparatorluk kurmuş ve Kur'an'da doğu ve batıya yaptığı seferlerden söz edilmektedir. Yeryüzünde hüküm süren dört kişiden biri olduğu rivayet edilmektedir. Zülkarneyn Aleyhisselam, Hızır Aleyhisselam'a ordusunda komutanlık görevi vermiştir. Güçlü ordusuyla kâfirlerle savaşmıştır. En önemli faaliyetlerinden biri, Yecuc ve Mecuc kavmine karşı bakır ve demir karışımından bir set inşa etmesidir. İnsanlığa büyük hizmetlerde bulunan Zülkarneyn, Allah'ın dinini ve tevhid inancını yaymış; insanlara hakikati ve gerçeği tebliğ etmiştir. Medine ile Şam arasında yer alan "Dûmetü'l-Cendel" bölgesinde vefat etmiştir. Mekke yakınlarındaki "Tihame" dağlarına defnedilmiştir.
Hz. Zülkarneyn’in peygamber mi yoksa veli mi olduğu konusunda çeşitli görüşler mevcuttur. Kur'ân-ı Kerîm’de onun doğuya ve batıya yaptığı seferler anlatılmaktadır. Bu seferler, onun büyük bir lider ve yönetici olduğunu gösterirken, aynı zamanda ilahi bir misyon üstlendiğine dair yorumlar da bulunmaktadır. Hazret-i Nûh’un oğlu Yâfes’in neslindendir. Asıl adı İskender’dir. Ancak Hz. Zülkarneyn, Makedonyalı İskender ile karıştırılmamalıdır. Tarihte yer alan Büyük İskender, M.Ö. III. yüzyılda Makedonya’da doğmuş ve Hindistan’a kadar ulaşmıştır. Aristo’nun öğrencisi olan bu tarihi şahsiyet, Hz. Zülkarneyn ile aynı kişi değildir ve farklı bir tarihsel bağlama sahiptir.
Hz. Zülkarneyn, İslam tarihinde önemli bir şahsiyet olarak tanınmakta ve hayatı hakkında çeşitli anlatılar mevcuttur. Bu anlatılara göre, Hz. Zülkarneyn, Medîne-i Münevvere ile Şam arasında bulunan Dûmetü’l-Cendel adlı bölgede vefat etmiştir. Hz. Zülkarneyn’in ölümünden sonra, bedeni Mekke yakınlarındaki Tihâme dağlarına defnedilmiştir. Bu yer, onun manevi mirasının korunması açısından oldukça önemli bir nokta olarak kabul edilmektedir.
İskender-i Zülkarneyn -aleyhisselâm- ise, Hazret-i İbrâhîm -aleyhisselâm- döneminde yaşamıştır. Hatta onunla birlikte hac yapmış ve duasını almıştır. Zülkarneyn -aleyhisselâm-'ın seferleri, Makedonyalı İskender’in seferleriyle kıyaslandığında, doğu ve batıda gerçekleştirilen fetihler olarak değerlendirilmemelidir. Makedonyalı İskender’in tarihsel verilere göre herhangi bir sed inşa etmediği de bilinmektedir. Bunun yanında, Makedonyalı İskender’in Allah’a inanan bir kişi olmadığı da söylenebilir. Yenilgiye uğrattığı milletlere karşı da merhamet ve adaletle yaklaşmamıştır. Tüm hayatı kaydedilen bu İskender ile Zülkarneyn -aleyhisselâm- arasındaki durumlardan en küçük bir benzerlik dahi bulunmamaktadır. Makedonyalı İskender’in “Zülkarneyn” unvanına sahip olabilmesi için gerekli özelliklere de sahip olmadığı açıktır. Rivayetlere göre Zülkarneyn -aleyhisselâm-, yeğeni Hızır -aleyhisselâm-’a ordusunda komutanlık görevi vermiştir.
Hz. Zülkarneyn, Allahü teâlâ tarafından bulutlar ve diğer araçlarla desteklendi. Özellikle bilgi ve güçle donatılmış olması, insanların üzerinde otorite kurmasına imkan tanıdı. Zülkarneyn, adil bir yönetici olarak halkının refahı için çabaladı ve onlara doğru yolu gösterdi.
Ona beyaz ve siyah olmak üzere iki bayrak verildi. Karanlık gecede beyaz bayrağı açtığında, çevre aydınlanırdı. Bu mucize, onun ilahi bir görev taşıdığını ve Allah'ın ona verdiği güçle insanlara rehberlik ettiğini gösteriyor.
Hz. Zülkarneyn, yaşam süresiyle ilgili genellikle iki veya üç bin yıl gibi aşırı rakamlar öne sürülse de, daha makul bir yaklaşım olarak sadece otuz yıl kadar yaşadığı da belirtilmiştir. Bu tür farklılıklar, Zülkarneyn'in kimliği ve yaşadığı dönem üzerine tartışmalara sebep olmaktadır. İbn Asâkir'in eserinde bu konuyla ilgili detaylar yer alırken, İbn Kesîr de el-Bidâye adlı kitabında benzer bilgilere yer vermektedir. Zülkarneyn'in hayatı, hem Kuran'da hem de çeşitli tarihi kaynaklarda bulunduğundan, onun ömrü hakkında kesin bir bilgi vermek zordur.