Zekat vermek; tıpkı namaz ve oruç gibi farz kılınmış bir ibâdettir. Ancak her Müslüman’a değil, şartlarını taşıyan Müslümanlara farzdır. Kur’ân-ı Kerîm’in birçok yerinde namaz ile zekat birlikte geçmekte; 'Namazı kılın, zekâtı verin.' buyrulmaktadır. Zekat vermemek, temiz malı kirletmek demektir.

Zekat Vermenin Fazîleti

• Hadîs-i şeriflerde en fazîletli ibâdetin önce namaz, sonra zekat olduğu bildirilmiştir. (Taberânî)
• Sadakanın hastaları, zekatın da malı koruduğu belirtilmiştir. (Deylemî)
• Zekatın malı temizleyip güzelleştireceği, bir kimse zekat vermezse namazının kabûl olmayacağı da yine hadîs-i şeriflerde geçmektedir. (Hâkim, Taberânî, Tefsîr-i Mugnî))
• Malının şerrinden korunmak isteyen kimse zekat vermelidir. Hadîs-i şerifte; zekatı verilmeyen malların kıyâmet günü ejderhâ olarak o kişinin boynuna sarılacağı bildirilmiştir. Âl-i İmrân sûresinin 180. âyet-i kerîmesi de bu hususta bir başka delil olarak gösterilmiştir.
• Zekat kırkta birdir. ‘Uşur’ ise onda bir olarak verilir.
• Zekatı verilmeyen malların, paraların Cehennem ateşinde kızdırılarak sahibinin böğrüne, sırtına ve alnına mühür basar gibi basılacağı bildirildi. (Tevbe Sûresi, 34-35. âyet-i kerîmeler)
• Zekat vermeyen kimse borcunu ödememiş, haram işlemiş olur. Üstelik bu, fakirlerin kul hakkına girmek demektir.
• ‘Malının zekatını vermeyen kimseler, o maldan hayır göremezler. Uşur vermeyen kimselerin kazancında ve tarlasında bereket olmaz. Duâ etmeyenler istediklerine kavuşamaz. Namaz vakti geldiği zaman kılmak istemeyenler son nefesinde kelime-i şehâdet getiremezler. ‘ buyruldu. (Zâdül-mukvîn)

Zekatın Farzları

Zekat vermenin farzı niyet etmektir. Bu, kalp ile yapılır. Bir kimse malının zekatını ayırırken yahut Müslüman fakire verdiği esnada 'Allahü Te'âlâ'nın rızâsı için, zekât vereceğim.' şeklinde niyet eder.

Zekat Nisâbı Nedir?

Zekat vermek için gereken zenginlik ölçüsüne zekat nisâbı denir. Hanefî mezhebine göre zekat nisâbı; 81 gram altındır. Yahut bu değerde ticaret eşyası veya para da aynı hükme tâbîdir. Nisâb miktarı mala sahip olan kimse dînen zengin sayılır. Kişinin dînimize göre zengin olduğu (nisâba mâlik olduğu) tarihin üzerinden 1 yıl geçtikten sonra zekat vermesi farz olur.

İslâmiyet’e göre karı-kocanın malı ayrı değerlendirilir. Kadın zengin sayılıyorsa onun zekat vermesi gerekir.

Alacaklar da nisâb hesabına dâhildir. Alacakları tahsil ettikten sonra önceki senelerin zekatlarını da vermek gerekir. Tahsil etmeden önce vermek de câizdir. Kişi, borçlarını mevcut malından veya parasından çıkararak hesaplama yapar. Geri ne kadar kaldıysa onun zekatı verilir.

Ticaret için olmayan demirbaş eşyalar, araçlar, arsalar ve evler zekat nisâbına girmez. Ticaret için alınmış olan mallar, altın ve gümüşler, her türlü para nisâba katılır, zekatını vermek lâzımdır. Araba ve evin zekatı olmaz ise de eğer bir kimse araba, arsa veya ev alıp satıyorsa; yani mesleği buysa onların da zekatını vermekle yükümlüdür.

Zekata tâbî olan mallar yıl içerisinde azalıp artsa buna îtibâr edilmez. Bir kimsenin malı nisâb miktarına ulaştıktan 1 yıl sonra, elinde ne kadar mal varsa, o nisâb miktarını bulursa zekatını vermelidir.

Hanefî mezhebine göre kadının yalnızca altın ve gümüş ziynet eşyaları zekâta tâbîdir. Zümrüt, elmas, pırlanta gibi ziynetlerin zekâtı verilmez. Şâfi’î mezhebine göre ise kadına ait hiçbir ziynetin (altın ve gümüş dâhil) zekatı verilmez. (Hindiyye)

Kimlere Zekat Verilmez?

1. Kurban nisâbına mâlik olan, yani dînen zengin sayılan kimseler zekat alamazlar.
2. Anne ve babaya, büyükanneye, dedeye, evlatlara, torunlara zekat verilmez.
3. Bir kimse hanımına da zekat veremez.
4. Gayr-i müslim kişilere (Müslüman olmayanlara) zekat verilmez. Ancak bunlara hediye, sadaka, adak ve fitre verilebilir.

Kimlere Zekat Verilebilir?

1. Bir kimsenin kardeşine, kardeşinin çocuklarına, amcasına, halasına, teyzesine, dayısına ve gelinine zekat vermesi mümkündür.
2. Kayınvâlide, kayınpeder, dâmat, kayınbirâder ve üvey çocuk da zekat alabilir.
3. Ancak bunlara verebilmek için kendilerinin dînen fakir sayılması gerekir. Yoksa verilmez. Önce sâlih ve fakir akrabaya vermek daha sevâbdır.
4. Kadının kocası dînen fakirse, zengin kadın ona zekat verebilir.
5. verilebilir. (Fakir çocuğun yaşı küçükse zekat babasına da verilebilir.)
6. Babası zengin olan küçük çocuğa zekat verilmez. Eğer babası fakir ise, zekat fakir olan çocuğuna da verilebilir. (Fakir çocuğun yaşı küçükse zekat babasına da verilebilir.)

7. Eskiden şeriflere ve seyyidlere (Peygamber Efendimiz’in soyundan gelenlere) zekat verilmezdi. Bugün yurdumuzun pek çok yerinde böyle kimseler vardır. Bunlara da, fakirseler zekat verilebilir.
8. Birinin fakir bir kimsede alacağı olsa; o alacağı parayı zekata sayamaz. Zekat mal teslim etmekle (temlik şartını yerine getirmekle) verilmiş olur. Fakir kiracı evin kirasını ödeyemiyorsa, mal sahibi kirayı almayıp bunu zekat vermiş gibi kabul edemez. Bu durumda sadece sadaka vermiş olur. (Redd-ül Muhtar)